Калі ў першым акце на сцяне вісіць стрэльба, то ў апошнім яна абавязкова стрэліць. А калі за некалькі дзён да прэм'еры па закуліссi Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек пад манатонны наiгрыш на піяніна з вялізнай драўлянай стрэльбай у руках блукае мастак-пастаноўшчык Таццяна Нерсiсян, то... З гэтага лепш не рабіць ніякіх высноў і здагадак, а ісці куды збіралася - на інтэрв'ю да галоўнага рэжысёра Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек Аляксея Ляляўскага і распытваць яго аб новай пастаноўцы па п'есе А. П. Чэхава «Тры сястры» - «Драй швэстэрн».
- Аляксей Анатольевіч, у 2008 годзе ў часопісе «Мастацтва» былі апублікаваныя вашыя рэжысёрскія сшыткі, прысвечаныя працы над спектаклем «З Парыжам скончана! ..» Па п'есе А.П. Чэхава «Вішнёвы сад». Яны пачыналіся словамі: "Нармальная рэакцыя на паведамленне аб тым, што ў лялечным тэатры паставілі Чэхава, прадказальная: «Прыдуркі!» Ці змянілася рэакцыя і што кажуць цяпер?
- Пакуль нічога не гавораць. Спадзяюся, што сітуацыя змянілася да лепшага - прывыклі. Наступае прывыканне таму, што ў любым тэатры, у любым выглядзе тэатральнага мастацтва можа з'явіцца любы твор. Ужо нікога не здзіўляе Бэкет ў балеце, Таўсты ў пантаміме і Чэхаў ці Шэкспір на нашай сцэне. Спачатку гэта была агульная рэакцыя на п'есы Антона Паўлавіча Чэхава: "Не чапайце сваімі бруднымі рукамі наша святое!» Потым рэакцыя трошкі змянілася: «А чаго вы здзекваецеся над аўтарам?» Што зараз будуць казаць - не ведаю ...
- З чаго пачалася для вас праца над гэтым спектаклем?
- Як і над любым спектаклем - з пытанняў.
- Якіх?
- Простых пытанняў. А чаго гэта Чэхаў пра ваенных стаў пісаць? Аб правінцыі зразумела, ён заўсёды пра правінцыю пісаў, пра лёс інтэлігенцыі ў правінцыі. Гэта ўсюды ў яго ёсць. А чаго ён пра ваенных стаў пісаць? А чаго гэта Чэхаў напісаў, што ваенныя крычаць «Гоп-гоп!». Хіба сур'ёзны чалавек можа крычаць «Гоп-гоп!»? Таму расшыфраваць гэта ўсё было першым крокам. Калі сталі расшыфроўваць, тады стала цікава. Але я адразу выношу за дужкі, што Чэхаў - геніяльны драматург і ў яго няма нічога лішняга. І атрымліваю вялікае задавальненне ад раскрыцця тых слоў, якія ён напісаў: чаму гэтыя словы, у гэтай паслядоўнасці? Чаму ўчынкі такія, а не іншыя?
- Чым менавіта вам блізкі Чэхаў?
- Чэхаў адкрыў новую драматургію, новую літаратуру, новы спосаб пабудовы драматычнага тэксту. Гэты іншы спосаб пабудовы тэксту ў сучаснай драматургіі практычна не сустракаецца. Гэта значыць, той спосаб арганізацыі дзеянні праз тэкст, які, на мой погляд, скончыўся з Йонэска і Бэккета. Гэта значыць, той тэкст, дзе ёсць абсалютна лагічныя паводзіны персанажаў: абсалютна лагічны тэкст і абсалютна незвязаны - як у жыцці. Мне здаецца, што з Бэккета і Йонэска гэтая тэма зачынілася ў мове. Таму тое, што з'яўляецца пасля гэтага ў драматургіі, - яно добра напісана, але адзнака драматургіі ідзе ўжо з пункту гледжання літаратурнага тэксту, не драматургічнага, а літаратурнага. Напрыклад, выдатныя п'есы ў Розава, выдатнай мовай напісаныя, але гэта не новая пабудова чалавечых адносін праз тэкст.
- Цяпер шматлікія Тэатразнаўцы праводзяць паралелі паміж Чэхавым і новай драмай. На ваш погляд, яны ёсць?
- Гэтыя спробы драматургаў - выкарыстанне ўжо знойдзенага прынцыпу на менш значных для грамадства тэмах. І, на жаль, на не высокім літаратурна-стылістычным узроўні. Вядома, некаторыя падрабляюцца, кажуць: «Гэта ў нас амаль Чэхаў». А новае-то дзе? «Новае» для мяне ў новай драматургіі заключаецца ў спрашчэнні старога. Не ў ўскладненні, не ў пошуку новага ходу, а... амаль Чэхаў, але так, прасцей. Гэта як Ганну Карэніну выкласці на трох старонках - і тая ж Ганна Карэніна атрымліваецца... І што яе мучыцца чытаць-та. Можа быць, у гэтым ёсць рацыянальнае зерне для сучаснай драматургіі, таму што таварышы лічаць, што сучаснае грамадства не гатовае і яму трэба даць жуйку: пажаваў і выплюнуў - нармальна. Але калі сур'ёзна ставіцца да літаратуры, а не як да чытва ў метро, то задачы ў іх драбнаватыя ...
-У спектаклі «Чайка. Вопыт прачытання ", які і цяпер ідзе ў рэпертуары лялечнага, вы надаеце вялікую ўвагу жанраваму вызначэнню п'есы - камедыя - і вядзеце барацьбу з традыцыйнай сентыментальнай трактоўкай чэхаўскіх п'ес. Працягнецца гэтая барацьба ў «драй швестерн»?
- Я перачытваў не так даўно, што Чэхаў казаў пра жанры і што яму казалі аб жанрах яго п'ес. Антон Паўлавіч жудасна не любіў, калі яго творы жанрава вызначалі «драматычная трылогія», ён увесь час казаў: «Трэба прасцей ...». Ўвагнаць Чэхава ў нейкія рамкі складана - ён шматжанравы. Нельга казаць, што ў «Чайцы» у нас толькі зубаскальства. Вышэйшы сэнс камедыі ў тым, каб было і балюча, і горка, і смешна. Над чым смяёмся? У камедыі прынцып смеху заключаецца ў парушэнні нейкіх табу. Калі вам кажуць нешта забароненае, ад радасці, што вы гэта пачулі, вы пачынаеце гучна смяяцца. Антон Паўлавіч кажа аб якіхсцi вельмі адкрытых рэчах. І калі мы гэта чуем, гэта дастаўляе нам радасць, таму што мы даведаемся сябе, іншых у гэтых сітуацыях. Калі мы даведаемся, тады мы смяемся. Гэта смех радасці пазнавання. І гэта мы называем камедыяй. А у «Трох сёстрах» мы імкнемся распавесці праўду аб гэтых людзях. Я спадзяюся, што гэта будзе і сумна, і горка, і вельмі смешна.
- А чаму назва на нямецкай?
- Вось ўявіце: чатыры інтэлігентных чалавека, якія ведаюць тры замежныя мовы, трапляюць у правінцыю. Яны хто? Замежнікі. Яны замежнікі ў гэтым правінцыйным горадзе. Наогул незразумела, чаму яны так апранаюцца, чаму яны гавораць не па-нашаму. Чаму яны пахнуць духамі, а не гноем або кіслай капустай. Яны замежнікі. На каго ў Расіі заўсёды ўсё спіхвалі? Да таго як на габрэяў - на немцаў. Хто вінаваты? Немцы. Гэта наогул досыць папулярная тэма ў той час. Жонка імператара - немка. Хто вінаваты, што ў дзяржаве ўсё дрэнна? Немка. Прататыпамі трох сясцёр былі сёстры Цімермана, немкі па паходжанні. Жонка Чэхава, Вольга Кнiппер, - немка па паходжанні. Апошнія словы Чэхава, якія ён сказаў, выпускаючы дух: «Я паміраю!», ён сказаў на нямецкай мове. І мы палічылі гэта досыць знакавым для твора. Таму і ўзялі самую папулярную мову таго часу. Але каб не бянтэжыць правапісам (многія могуць не прачытаць - у нас прынята ўсё на ангельскай: interpretation, flash, slash і г.д. - ангельскую мы больш ведаем у сувязі з камп'ютэрнай пісьменнасцю), на афішы мы напісалі па-нямецку рускімі літарамі, каб лягчэй прачытаць было.
- На сайце «Тэатральная Беларусь» быў апублікаваны анонс прэм'еры: «На сцэне, засланай картай Масквы, будуць гуляць лялькі ў чалавечы рост. Але самае цікавае - гульні з сэнсавым зместам п'есы Чэхава». Якія яшчэ таямніцы можна раскрыць перад прэм'ерай?
- Гэтая рэклама... (Аляксей Анатольевіч усміхаецца - А.М.). Карта ёсць, але не на ўсю сцэну. Лялькі таксама ёсць, але не так шмат і не такія ўжо ўсе вялікія... Чаму для нас гэта новая праца? Гэта не той, Чэхаў, які быў да, не «Парыж...» і не «Чайка». У «Парыжы...» было паступовае ператварэнне, гульня сэнсаў, сумесь: лялька і чалавек. У «Чайцы» - маленькія, смешныя, недарэчныя чалавечкі, якія думаюць, што яны прэтэндуюць на нешта высокае і светлае. Чысты лялечны тэатр. Тут мы спрабуем гуляць з прадметам. Знайсці прадмет, знайсці сітуацыю, якія распавядаюць аб падаплётцы таго, што ўнутры ў персанажа, можа быць, не зусім нават звязаныя з тэкстам, які ён кажа. За кошт гэтай гульні з прадметам мы спрабуем зрабіць больш ясным, больш даступным Чэхаўскі сэнс і, натуральна, зразумелей жыццё персанажа.
- Акрамя прэм'еры «драй швэстэрн» рэпертуар для дарослых у лялечным тэатры як-та абновіцца?
- Калі ўсё пойдзе згодна з нашым планам, то ў наступным годзе мы ўдзелім значна больш увагі пастаноўкам для дарослых. Скажу па сакрэце: праводзіцца агляд работ творчай моладзі краін СНД і блізкага замежжа, і ад нашага тэатра выказаў жаданне паўдзельнічаць Аляксандр Янушкевіч з «шлюбам» Вітольда Гамбровiча. Мы вядзем перамовы аб атрыманні правоў на пастаноўку Аляксандра Баррыка «Шоўк». Мы шукаем аўтара, які б дапамог нам стварыць драматургічную версію «Ператварэння» Кафкі. Планы вялікія, але іх ажыццяўленне залежыць не толькі ад нас, таму што пастаноўка таго ж Гамбровiча або Баррыка спалучаная з дазволамі, і пакуль мы не будзем мець паперу, падпісаную праваўладальнікамі, казаць аб гэтых пастаноўках, як аб нейкім плане, прызначаным на нейкі канкрэтны месяц, рана.
- У Лялечным ішоў спектакль «З Парыжам скончана!..» Па «Вішнёвым садзе», ідзе «Чайка. Вопыт прачытання", у Рускім ідзе «Каштанка», на лялечнай сцэне будуць ісці «драй швэстэрн». Вам хочацца зрабіць яшчэ штосцi па Чэхаву?
- Хочацца, але трэба прыліпнуць да тэксту. Ёсць п'есы, якія людзі тэатра ведаюць практычна на памяць, але прыходзіць нейкі момант, калі ты задаеш сабе пытанне: а чаго гэта там адбываецца? Не зразумеў... І вось калі гэта адбудзецца, можна пачынаць... Мне вельмі падабаецца «Іваноў», вельмі падабаецца «Дзядзька Ваня». Калі б лёс мяне спадобіў, зрабіў бы «Выспа Сахалін» (я маю на ўвазе, калі б думка прыйшла, як гэта можна зрабіць у нашым відзе мастацтва, каб гэта было не проста пераказам). Гэта што датычыцца Чэхава, а наогул шмат чаго хочацца ...
Паглядзець спектакль «Драй швэстэрн» можна будзе 22 верасня і 6 кастрычніка ў Дзяржаўным тэатры лялек Рэспублікі Беларусь.
Аўтар: Алена Мальчэўская
Фота з архiва тэатра
Крынiца: RELAX.BY
0 каменты:
Отправить комментарий